بسم الله الر حمن الرحیم
 
 
“یکی از مراسم های عزاداری در آذر بایجان “
 
گرداندن ذوالجناح یکی از مراسم های عزاداری محرم در اذربایجان هست انها اسبی را به جای ذوالجناح با پار چه های سفید و سبز و رنگ سرخ تزیین می کنند و در کوچه و خیابان ها می گردانند اکثر این معجرها که بر روی اسب می اندازند نذری هاو حاجت های  مردم بهبه عشق امام حسین (ع) است و گاهی چندین کبوتر خونین هم بر زین اسب می نشانند و عزاداران با اسب همراه می شوند و سر و گردن اسب را به آغوش می کشند و شروع به مر ثیه خوانی می می کنند و با دسته های سینه زنی و زنجیر زنی هم نوا می شوند با شهیدان کربلا ودلهایشان را در غم و عزای سالار شهیدان شریک می کنندو ائین وفاداری و رسم دینداری وبا زنده نگه داشتن یاد حقیقت و خاطره ی شهادت در مقابل طوفان تبلیغات دشمن می ایستند وارادت خودرا به اقا ابا عبد الله الحسین نشان می دهند*
 
 
 طاهره پناهزاده آذربایجان شرقی حوزه ی علمیه ی فاطمیه ی شهرستان جلفا

هر ساله با طنین¬انداز شدن بوی محرّم و سیاه‌پوش شدن شهرها و روستاها ، روستای سرسبز ما هم با این نوای حسینی ، سیاه‌پوش شده و صدای یا ابا عبدالله الحسین از گوشه گوشه‌ی آن به پا می‌خیزد و شوری حسینی در آن به وجود می‌آید . جوانان تلاشگر آن از همان روزهای قبل از ماه محرّم ، مسجد را که محلّ سینه‌زنی و عزاداری می‌باشد ، با پارچه‌هایی آغشته به رنگ سیاه ، تزیین می‌کنند . از همان شب اوّل محرّم ، شروع به سینه‌زنی و زنجیرزنی کرده و عدّه‌ای هم برای نوحه‌خوانی آماده می‌شوند . آنها با وجود آنکه روزها به کار و تلاش در کشاورزی می‌پردازند و شب خسته و کوفته می‌باشند ، ولی با شور و عشقی حسینی به مسجد می‌آیند و تکلیف خود را انجام می‌دهند ؛ تا اینکه شب آخر فرا برسد . در این شب بیشتر از شب‌های دیگر سینه‌زنی می‌کنند و تا پاسی از شب ادامه دارد و در روز عاشورا ابتدا یکی از بچّه‌های روستا ، زیارت روز عاشورا که مخصوص به همان روز است را می‌خواند و مردم کم کم در مسجد جمع شده و از پیر و کلان ، خرد و جوان ، خود را به آنجا رسانیده و یک ماشین را با پارچه‌های سیاه ، سیاه‌پوش کرده و نوحه‌خوان‌ها در جایگاه خود در ماشین قرار می‌گیرند و مردها پشت سر ماشین و و پشت سرِ آنها ، زن‌ها با چادرهای سیاه و عدّه‌ای از آنها هم عَلَم به دست قرار می‌گیرند .
جوان‌ها با شور و حال بیشتری نسبت به شب‌های دیگر در این مراسم شرکت می‌کنند . آنها مسیر کوچه‌های روستا را در پیش گرفته و به عزاداری پرداخته و در جلوی درب خانه‌هایی که مصیبت دیده باشند ، تجمّع می‌کنند و با یاد ابا عبدالله الحسین ، عزاداری می‌کنند و یک مسیر طولانی را طیّ می‌کنند تا اینکه دوباره به مسجد برمی‌گردند . یعنی یک دور کامل در روستا را پیموده ، سینه‌زنی می‌کنند و به مسجد برمی‌گردند تا اینکه نزدیک به اذان ظهر برسد . اگر اذان را گفت و رسیده بودند که نماز می‌خوانند ولی اگر نگفته باشد ، همان جا دوباره به سینه‌زنی پرداخته و بعد به یاد ظهر روز عاشورا نماز ظهر و عصر را همراه با جماعت در مسجد می‌خوانند و بعد از برپایی نماز ، نذری‌هایی که مردم آماده کرده‌اند به مسجد آورده و همان جا میل کرده و سپس راهیِ خانه‌های خود می‌شوند و استراحت کرده و در شب شام غریبان نیز دوباره به مسجد می‌آیند و عزاداری و سینه‌زنی خود را به یاد شام غریبان انجام می‌دهند تا شاید یادی هرچند ناچیز کرده باشند از آن واقعه‌ی بزرگ که هر روز و هرساله با عظمت و شور حسینی بیشتری انجام می‌شود .
و از خدا می‌خواهیم که این جمله عزاداری‌های هرچند ناچیز را از مردم ما قبول گرداند .

آمین ، یا ربّ العالمین

نرگس آچاک پور / استان خوزستان / شهرستان بهبهان / مدرسه علمیه طوبی

مقاله تحلیل و مرزشناسی جلوه های عزاداری حسینی

ارسال کننده : زهرا سالاریان - حضرت خدیجه تهران

دانلود مقاله

      آیین به گِل افتادن عزادارن حسینی در روز دهم محرم از جلوه های خاص عزداری مردم لرستان در ماه محرم می باشد.

     آیین و سنت به گِل افتادن( گِل گیری) ، سنتی به جای مانده از پیشینیان این منطقه از کشور می باشد، که با اندک اختلافی از جهت برگزاری در سطح استان لرستان انجام می شود، این شیوه از سوگواری قبل از اسلام در مناطقی از کشور به ویژه در استان لرستان در سوگ عزیزان، بزرگان، یلان و جوانان از دیرباز انجام گرفته است و همچنان ادامه دارد.

     به استناد و گواه تاریخ، مردم ولایت مدار و محب اهل بیت علیهم السلام مراسم و آیین گِل مالی را در عزای حضرت سیدالشهدا و یاران باوفایش همواره انجام داده اند. که مختصراً به آن می پردازیم.

     جهت برگزاری این مراسم ابتدا حوضچه هایی به شکل مربع یا دایره که از آجر و ملات گِل ساخته می شودآماده می نمایند.سپس خاک تمیزی(معمولاً از خاک رس استفاده میگردد) را که از قبل تهیه والک شده درون حوضچه می ریزند. سپس آن را با آب و گلاب های نذرشده به صورت گِل شُل آماده می کنند. و در کنار این حوضچه ها آتشی از هیزم چوب برای خشک کردن افرادی که به گل افتاده اند استفاده می گردد.

     از بامداد روز عاشورا و در سحرگاه عزاداران و کسانی که نذر دارند وارد حوضچه های گل شده و بعضاً تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل می کنند و به اصطلاح به گِل می افتند.

     برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دوکتف و شانه خود را گِل می مالند و درکنار شعله های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک می کنند. و تا سپیده صبح با اشعاری مانند:

امشبی را شه دین در حرمش مهمان است

مکن ای صبح طلوع، مکن ای صبح طلوع

     در سوگ سرو شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین به عزاداری می پردازند.سپس عزاداران در دسته های سینه زنی و زنجیر زنی منظم در سطح شهر به راه می افتند و تا اذان ظهر به عزاداری می پردازند. عزاداری مردم سوگ وار در روز عاشورا با اقامه نماز ظهر به ادامه می یابد.

     ضمناً این مراسم، به عنوان میراث معنوی منطقه توسط سازمان میراث فرهنگی در زمره آثار ملّی به ثبت رسیده است.

            رقیه رحیمی              لرستان   بروجرد                      مدرسه علمیه محدثه سلام الله علیها بروجرد

     محرم در بروجرد شور و حال عجیبی دارد و سالیان سال است که سقاخانه ها به سبک و سیاق بسیار زیبائی برگزار می گردد. همه جای این شهر ، شور و عشق به حسین است و این شور در دل کودکان و نوجوانان ، جوانان و بزرگسالان و پدران و مادران به خوبی موج می زند؛محرم همان ماهی است که اگر چه مردم در عزای حسین می نشینند اما عشق به حسین و لبیک به ندای او چیزی است که غم شهادت را از دل می برد و همه این عزاداریها و مرثیه سراییها برای حفظ ارزشهایی است که حسین (ع) به خاطر آن قیام کرد.

     مردم بروجرد با سیاهپوش نمودن منازل خود و گذاشتن منبر و چراغانی نمودن منابر به شکل بسیار زیبائی، هر شب پذیرای گروه های بسیاری از همشهریان، اهل فامیل و اهالی محل و حتی غریبه ها می باشند!

      با آغاز ماه محرم بسیاری از بانوان بروجردی ، اتاقی از خانه خود را با پارچه های سبز و سیاه ،لباس عزا پوشانده و آن را تکیه ای برای عزاداری و سوگواری سید الشهدا (ع) در نظر می گیرند.

     در این سقاخانه ها که نام آنها را تکایای خانگی  نیز می توان گذاشت ، منبری به یاد منبر سیدالشهدا در گوشه ای از اتاق رو به قبله گذاشته می شود و با چراغانی و آذین بندی آن و گذاشتن شمع در هر پله از منبر به یاد غربت و غریبی سیدالشهدا آن را روشن می کنند.

      این چراغها و شمعها تا پایان دهه محرم روشن می مانند و اگر صاحبخانه نذری داشته باشد این سقاخانه را تا پایان ماه صفر باز نمی کند تا سیدالشهدا نذرش را ادا نماید و از سوی دیگر هر فردی که حاجتی از سیدالشهدا دارد یکی ازاین چراغها را می برد تا نذرش که ادا شد سال دیگر آن را اضافه کرده و به سقاخانه برگرداند.سقاخانه حرمت خاصی دارد به طوری که خوابیدن در آن نوعی بی حرمتی به آن محسوب شده و مذمت می شود.

     برخی از خانواده ها سقاخانه های خود را بعد از ظهر و برخی دیگر شب باز می کنند و تا پاسی از شب میزبان میهمانان سیدالشهدا می شوند و با شربت و نان شیرمال و خرما و نقل و گلاب از آنها پذیرایی می کنند.

     در این تکایای خانگی ، نوای یا حسین تا چند خانه آن طرف تر به گوش می رسد و هرخانه که نوای یاحسین از آن بلند می شود ، مردم و عاشقان سیدالشهدا به آنجا وارد شده و به عزاداری و دعا و مناجات و خواندن زیارت عاشورا و قرآن می پردازند.گاهی اوقات هم دسته هایی کوچک از نوجوانان هر محله به راه می افتند و به سقاخانه ها سر زده و چند دقیقه ای را در هر خانه به سینه زنی و عزاداری می پردازند.آنهائی که از صدای خوبی برخوردار هستند در این سقاخانه ها برای بقیه حضار در سوگ امام حسین و یاران صدیقش، نوحه سرائی می کنند.

     البته چند سالی است که دستگاه های صوتی رنگ و بوی بیشتری در اینگونه مراسم ها از خود نشان داده اند.

     در بدو ورود مردم به صاحبخانه می گویند بر قاتلان سیدالشهدا، لعنت! و صاحبخانه نیز تکرار می کند لعنت!

     هر از چند گاهی نیز که سکوت بر مجلس حکمفرما می شود یکی از حضار با صدای بلند می گوید : سر حسین یا حسین! و جمعیت نیز یکصدا می گویند: یا حسین!

     در موقع رفتن نیز جملاتی به مانند: اجر شما با امام حسین (ع) بر زبان میهمانان خطاب به میزبانان جاری می گردد.

     قدیم تر ها به اینگونه مراسم در سقاخانه ها به زبان محلی بروجردی قلیچ می گفتند.

     این سقاخانه ها و یا تکایای خانگی در هر منطقه از شهر بروجرد دایر است و بالا و پایین شهر ندارد .همه به عشق حسین و کربلای حسین به عزاداری و مرثیه سرایی می پردازند و با گذر از  کوچه و خیابان های شهر بروجرد در دهه اول محرم ، بوی اسفند و عود ما را به سوی این سقاخانه ها هدایت می کند.

    نصب پرچمهای سرخ، سبز و سیاه بر بامهای خانه هایی که سقاخانه دارد از دیگر آیین این شهر است.

     قنداقه حضرت علی اصغر(ع) به عنوان باب الحوائج یکی دیگر از مراسم معمول در این ایام است که هدف از آن گرفتن حاجت و ریختن نذورات مختلف بر قنداقه کوچکترین شهید کربلاست و این قنداقه در اغلب سقاخانه های بروجرد وجود دارد.

     رسم بر این است که از اولین شب محرم تا بعد از تاسوعا و عاشورا هر شب در منازل بسیاری از مردم بروجرد سقاخانه دائر است .

     اما از جمله سقاخانه های معروف بروجرد سقاخانه حضرت ابوالفضل العباس است که در یکی از مناطق قدیمی بروجرد واقع شده است . این سقاخانه در طول سال دایر است و مردم به زیارت آن می روند. بانی این سقاخانه شخصی است که طی حادثه ای با کرامت حضرت عباس ،از مهلکه ای جان سالم به در می برد.

     در ماه محرم و صفر این سقاخانه حال و هوای دیگری به خود می گیرد و قریب به یک هزار چراغ نفت سوز در آن روشن می شود.

     در روزعاشورای حسینی(ع) سقاخانه ابوالفضل در بروجرد با صدها چراغ روشن پذیرای هزاران حاجتمند است که در بعد از ظهر عاشورا در مقابل سقاخانه برای گرفتن چراغ، به نیت گرفتن حاجت می ایستند که در این مراسم صاحب نذر با گرفتن یک چراغ نفت سوز نیت می کند که اگر تا محرم سال بعد حاجت بگیرد یک چراغ دیگر بخرد و آن را برای سقاخانه بیاورد.

     ظاهرا این مراسم در بروجرد منحصر بفرد بوده و در دیگر شهرهای کشورمان اینچنین مراسم سوگواری با این شرایط که در بروجرد برگزار میشود، دیده نمیشود!

نام: رقیه         نام خانوادگی: رحیمی         لرستان – بروجرد- مدرسه علمیه محدثه سلام علیها